W polskiej tradycji kulinarnej odpowiednie nakrycie stołu jest nieodłącznym elementem ważnych wydarzeń. Dobrze przygotowany stół nie tylko podkreśla rangę spotkania, ale sprawia również, że posiłki smakują lepiej, a goście czują się komfortowo. Jak więc elegancko nakryć stół do tradycyjnych dań kuchni polskiej? Poznajmy kilka kluczowych zasad.
Historia nakrywania stołu w Polsce
Na sztukę nakrywania stołu w Polsce warto spojrzeć z perspektywy historycznej. Podobnie jak smaki i zwyczaje kulinarne, tak i dobór sztućców czy sposób podawania potraw ulegał zmianom na przestrzeni wieków. Jedno nie zmieniło się nigdy: począwszy od średniowiecza, zasady dotyczące nakrywania stołu były nie tylko wyrazem codziennych potrzeb, ale również manifestacją władzy, bogactwa i elegancji.
Pierwsze wzmianki o zastawie stołowej w Polsce pochodzą z czasów średniowiecznych, kiedy to jedzenie nie miało jeszcze wyraźnie uregulowanych zasad etykiety. Stoły były prostymi meblami, a posiłki spożywano zazwyczaj z jednego naczynia, używając rąk lub łyżek.
Na przełomie XVII i XVIII wieku, w wyniku wpływów francuskich, a zwłaszcza za sprawą dworu Ludwika XIV, etykieta stołowa w Polsce uległa znacznym zmianom. Popularyzację sztućców wśród wyższych warstw społecznych rozpoczął Henryk III Walezy: pierwszy król Polski jadający za pomocą widelca. W tym czasie nakrycia stołowe w domach szlacheckich i magnackich wciąż jeszcze składały się z bardzo podstawowych elementów. Przed ważniejszymi gośćmi stawiano cynowe lub srebrne talerze, osoby o niższym statusie społecznym jadały wprost z bochenków chleba.
Widelce, nazywane „grabkami”, weszły do powszechnego użycia pod koniec XVIII wieku. Sztuka dekorowania stołu rozwijała się: podczas wystawniejszych uczt podawano coraz większą liczbę sztućców i naczyń, dopasowanych do poszczególnych dań. Ten trend wzmógł się jeszcze w wieku XIX wieku, w miarę jak kształtowała się burżuazja i klasa średnia. Spotkania towarzyskie stały się ważnym elementem życia społecznego. Znacząco poszerzył się też asortyment używanych naczyń i akcesoriów. Pod koniec XIX wieku na stole podczas jednego posiłku mogło znaleźć się nawet do 120 różnych przyborów stołowych.
Eleganckie nakrycie stołu zyskiwało na znaczeniu — poprawne ułożenie sztućców podporządkowane było już nie tylko funkcjonalności, ale też symetrii i harmonii. Na stole pojawiać zaczęły się elementy dekoracyjne, a przestrzeń między talerzami coraz częściej wypełniały eleganckie serwetki i kwiaty. Ukształtowany w XX wieku kanon nakrywania stołu obowiązuje w Polsce do dziś.
Jak nakryć do stołu tradycyjnie i elegancko
Sposób i styl nakrywania stołu odzwierciedla nie tylko umiejętności gospodarzy, ale jest też wyrazem ich szacunku do gości i biesiadników. Każda z obecnych przy stole osób powinna czuć się komfortowo, a wszystkie elementy zastawy muszą być łatwo dostępne. Zobaczmy krok po kroku, jak sprawić by nasz stół zawsze prezentował się pięknie i elegancko.
Obrus — podstawa eleganckiego nakrycia
Zacznijmy od początku: jak nakryć do stołu, by uzyskać efekt elegancji? Dobór obrusu powinien być najważniejszym krokiem. Tradycyjne nakrycie stołu w Polsce wymaga obrusa w jasnych kolorach: białego lub w delikatnie pastelowego. Idealnie wyprasowany, czysty i rozłożony na stole bez fałd czy zagnieceń obrus stworzy idealną ramę dla wszystkich talerzy, sztućców i półmisków, jakie ustawimy w dalszej kolejności.
Ułożenie sztućców i talerzy na stole
W zależności od ilości podawanych dań, nakrycie stołu może być bardziej lub mniej rozbudowane. Poprawne ułożenie sztućców i serwetek na stole sprawi, że wspólny posiłek będzie przyjemnością dla wszystkich zasiadających przy stole gości.
Podstawowe ułożenie sztućców składa się zwykle z noża, widelca, łyżki do zupy oraz sztućców deserowych, takich jak widelczyk i łyżeczka, które zawsze umieszczamy nad talerzem obiadowym. Poprawne ułożenie sztućców deserowych oznacza zawsze trzonek widelczyka skierowany w lewo, a łyżeczki w prawo.
Podczas serwowania tradycyjnych polskich potraw, takich jak kulebiak czy pierogi, warto zadbać o odpowiednie sztućce serwingowe, przeznaczone do podawania dań. Miejsce dla nich wyznaczyć można na środku stołu lub w łatwo dostępnych miejscach, tak by wszyscy goście mieli do nich łatwy dostęp.
Po której stronie sztućce?
Wielu z nas zastanawia się, po której stronie ułożyć sztućce. Podstawowa zasada mówi, że miejsce noży i łyżek jest po prawej stronie talerza, podczas gdy widelce układane są po lewej. Sztućce zawsze rozmieszczamy zgodnie z kolejnością ich używania – te, których użyjemy jako pierwszych, znajdują się najdalej od talerza. Dlatego:
- Po prawej stronie talerza kładziemy nóż, jego ostrze powinno być skierowane do wewnątrz. Obok noża znajduje się łyżka do zupy.
- Po lewej stronie talerza powinien znajdować się widelec do dania głównego, a także inne widelce, np. do przystawek czy ryb, w zależności od serwowanych potraw.
Jak układać szklanki i kieliszki
Jak zastawić stół szkłem i kieliszkami? Eleganckie nakrycie stołu nie obejdzie się bez ich odpowiedniego rozmieszczenia. W przypadku tradycyjnych polskich uroczystości często serwuje się zarówno wino, jak i wodę, dlatego na stole powinny znaleźć się kieliszki do obydwóch napojów.
Kieliszki umieszczamy po prawej stronie, tuż nad nożem. Poprawne ułożenie szkła stołowego zakłada, że kieliszek do wody powinien znaleźć się bliżej talerza, a kieliszek do wina po jego prawej stronie. Również po prawej stronie, za kieliszkiem do wina, stawiamy mały kieliszek do wódki.
Eleganckie nakrycie stołu to nie tylko odpowiednio dobrane naczynia i sztućce, ale także staranność i dbałość o detale, które tworzą atmosferę wyjątkowości. Ta sztuka, z pozoru skomplikowana, z czasem staje się naturalna i intuicyjna, zwłaszcza gdy połączymy ją z wiedzą o polskiej tradycji kulinarnej.
Pięknie nakryte stoły, elegancka zastawa i nastrój wyjątkowego wieczoru? Podczas Tygodnia Kuchni Polskiej masz okazję poznać wyjątkowe restauracje w swojej okolicy. Sprawdź naszą mapę restauracji, zarezerwuj stolik i ciesz się potrawami kuchni polskiej!
Partnerzy Festiwalu
