Podhale, malowniczy region położony u stóp polskich Tatr, słynie nie tylko z urzekających krajobrazów i wyjątkowej kultury góralskiej, ale także z wyśmienitej kuchni, która przez wieki kształtowała się w surowym klimacie. Wśród kulinarnych skarbów regionu szczególne miejsce zajmują moskole. Te proste, a zarazem wyraziste w smaku placki od pokoleń stanowią ważny element podhalańskiego stołu. W poniższym tekście przybliżamy historię tych niezwykłych wypieków oraz odkrywamy oryginalny przepis na moskole z masłem czosnkowym i bryndzą.
Moskole pieczone na kamieniu
Zacznijmy od odrobinę nietypowo brzmiącej nazwy. Moskole - co to właściwie jest? Legenda, osnuta wokół tego dani przenosi nas w burzliwe czasy wojen napoleońskich, kiedy to rosyjscy jeńcy, zwani przez miejscowych „Moskolami”, mieli na rozgrzanych kamieniach wypiekać placki z mąki i ziemniaków. Czy jest w tej historii ziarnko prawdy? Tego nigdy już się nie dowiemy. Pochodzenia moskoli, wywodzących się wprost od prastarych podpłomyków, nie da się jednoznacznie zrekonstruować.
Pewne jest jednak, że ikoniczne placuszki zakopiańskiej kuchni od zawsze obecne były w życiu mieszkańców gór: nie tylko w domu, ale i podczas pracy, na wypasach owiec i leśnych wyrębach. Nazywane czasem plackami pasterskimi albo plackami po góralsku, moskole znane i popularne były w okolicach Zakopanego, a także w Spiszu i Orawie, w Gorcach, Beskidzie Wyspowym, Pieninach i Beskidzie Sądeckim.
Czytaj więcej: Bliny wschodnie - 1001 wersji słynnych placuszków
Łatwe do przyrządzenia placki sprawdzały się jako rodzaj chleba lub przekąski przez cały rok. Na przednówku, gdy wiosna dopiero wschodziła nad górami, a zapasy żywności były już na wyczerpaniu, moskole towarzyszyły góralom od rana do wieczora. Ich prosta forma i niezawodny smak znalazły nawet odzwierciedlenie w ludowej pieśni, oddającej hołd tej skromnej potrawie: “Moskolicku łowsiany, na blasce piecony, jesceś nie upiecony, juzześ łobrymbiony”. Górale, zabierając ze sobą na hale upieczone w domu moskole, często podgrzewali je nadziewając na patyk i smażąc nad ogniskiem, co nadawało im dodatkowego, dymnego aromatu.
Jak ewoluował pierwotny przepis na moskole?
Tradycyjne moskole góralskie w swojej pierwotnej formie były wyjątkowo proste. Przyrządzano je z ciasta przaśnego – bez zakwasu i bez soli, co odpowiadało surowym warunkom życia na podhalańskich stokach. To właśnie w tej prostocie kryła się ich popularność. Z biegiem czasu przepis na moskole zmieniał się, a kolejne pokolenia gospodyń eksperymentowały próbując i dokładając coraz to nowych składników. Współczesny moskol często jest więc wzbogacony o jajka, drożdże, kwaśne mleko czy maślankę, co zmienia jego strukturę i smak, ale nadal nosi w sobie ślad oryginalnej receptury.
Kiedyś, zamiast powszechnie używanej dzisiaj mąki pszennej, stosowano do moskoli mąkę owsianą lub żytnią: to właśnie te zboża rosły na górskich stokach i były naturalnym wyborem w kuchni mieszkańców Podhala. Dopiero z czasem gotowane ziemniaki stały się nieodłącznym składnikiem moskoli. Wprowadzenie ich do przepisu miało praktyczne uzasadnienie: placki z dodatkiem ziemniaków były bielsze i lepsze, co szczególnie doceniano w czasach, gdy mąka z żyta górskiego była ciemna, niemal czarna.
Moskole - oryginalny przepis na klasykę zakopiańskiej kuchni
Dziś ziemniaki - koniecznie odstane, ugotowane wcześniej — są kluczowym składnikiem moskoli i to one nadają plackom odpowiednią konsystencję. Zmielenie ich lub dokładne starcie na drobnej tarce jest etapem kluczowym. Od właściwie utartych ziemniaków zależy, czy ciasto osiągnie właściwą konsystencję: miękką, ale jednocześnie zwartą.
Oryginalna receptura na prawdziwe moskole ziemniaczane podaje, by odpowiednio przygotowane kartofle wymieszać tylko z mąką oraz odrobiną soli. Ważne jest, aby mąki było możliwie jak najmniej – dodaje się jej zaledwie tyle, „ile ciasto weźmie". Tradycyjny przepis na moskole nie przewiduje jajka, zdarza się jednak, że dodawane jest ono dla większej wilgotności ciasta. Zakopiańskie placki formuje się ręcznie lub odcina z uformowanego wałka.
Gotowe moskole wypiekać można w piekarniku: trzeba rozgrzać go do bardzo mocno, ułożyć placki na blasze i piec około kwadrans. Pyszne będą także moskole z patelni, smażone na gorącym oleju aż do momentu, gdy na ich powierzchni pojawi się apetyczna, chrupiąca, złocista skórka. Do pieczenia można także dodać domowy smalec — nasze placki po góralsku zyskają wówczas więcej aromatu.
Z czym podawać moskole? Propozycje z domu i restauracji
Moskole, te niezwykle smaczne góralskie placki. Oferują prawdziwą paletę możliwości serwowania, która zachwyci każdego smakosza. Klasyką są oczywiście moskole z masłem czosnkowym, przygotowanym z gorącego masła i smażonego w nim minutę ząbka czosnku. Mieszkańcy Zakopanego, podobnie jak turyści, uwielbiają też moskole z bryndzą czy ze skwarkami. Kwaśnica góralska i moskole to jedno z najczęstszych zamówień w zakopiańskich restauracjach.
Moskole, z racji swojej wszechstronności, wspaniale komponują się też z różnorodnymi sosami, bogatymi gulaszami czy duszonymi warzywami, tworząc pełnowartościowe danie. Połączenie ziemniaczano-mącznych placków z twarogiem, śmietaną, tartym oscypkiem lub kwaśnym mlekiem harmonijnie podkreśla ich delikatny, maślany smak.
Ale to nie wszystko! Gdy przychodzi ochota na coś słodkiego, moskole polecają się jako deser lub przekąska. W połączeniu z miodem czy świeżymi owocami złote placuszki smakują zaskakująco pysznie. Szefowie kuchni eksperymentują również z mniej oczywistymi połączeniami, takimi jak ser kozi, mięta czy leśne grzyby. W ten sposób moskole wciąż pozostają w centrum kulinarnych poszukiwań, oferując niezapomniane doznania smakowe zarówno w tradycyjnej, jak i nowoczesnej wersji.
Odkryj autentyczne smaki regionalnej kuchni Polski! Najlepsze wykonanie tradycyjnych specjałów poznasz podczas Tygodnia Kuchni Polskiej. Zasmakuj tradycji w swoim mieście – sprawdź mapę restauracji i już dziś zarezerwuj swój pakiet w promocyjnej cenie!
Partnerzy Festiwalu
